Het pad van vergeving

Tijdens een congres  van mijn beroepsvereniging  kwam ik toevallig terecht bij een workshop over ‘Vergeving en Ubuntu’. De workshop waar ik eigenlijk heen wilde was vol, dus schoof ik hier aan. Ik was bang dat het verhaal wat zweverig zou worden, maar het bleek heel praktisch te zijn. In Zuid-Afrika is Ubuntu een manier om vat te krijgen op de wereld. Het woord betekent letterlijk ‘menselijkheid’. De filosofie is dat onze menselijkheid onderling verweven is en dat elke scheur in het weefsel van onze verbondenheid gerepareerd moet worden omdat we niet zonder elkaar verder kunnen leven.

het boek van vergeving

Toen ik weer thuis was heb ik meteen ‘Het boek van vergeving’  besteld van Desmond Tutu en zijn dochter Mpho. Daarin wordt vergeving voorgesteld als een viervoudig pad. Ik werd geraakt door de verhalen die ze daarin vertellen over mensen die vreselijke dingen meegemaakt hebben en die toch gekozen hebben om te vergeven. Wat het boek zo aangrijpend maakt,  is dat in het huis van het gezin van Mpho tijdens het schrijven van het boek een misdrijf plaats vindt, wat haar hele leven overhoop gooit. Ze beschrijft haar woede, wanhoop en machteloosheid, maar ook haar geloof en liefde om daarmee in het reine te komen. Oftewel, het is geen goedkoop en gemakkelijk verhaal over vergeving.

kiezen

Doel van vergeven als actieve daad is dat de band tussen mensen hersteld wordt. Wat mij aanspreekt is dat de Tutu’s  twee wegen beschrijven. De weg van vergelding en de weg van vergeving. Als mensen ons pijn doen dan ervaren we  verdriet, pijn, woede of schaamte of een combinatie daarvan. En dan komt het moment om te kiezen. Vaak komen we ongemerkt in de vergeldingscyclus terecht en willen we de ander met gelijke munt terug betalen. Zo denken we onze waardigheid terug te krijgen. Zij wijzen een tweede weg, die van vergeving.

vier stappen

Het pad van vergeving bestaat uit vier stappen:
1. Het verhaal vertellen
2. De pijn benoemen
3. Vergeving schenken  ( gedeelde menselijkheid erkennen)
4. De relatie vernieuwen of loslaten
Deze stappen kunnen in één gesprek doorlopen worden, maar ook jaren vergen. Soms komt iemand niet verder dan het verhaal vertellen en de pijn benoemen. Dan is het al helend dat de waarheid verteld kan worden aan anderen en dat de pijn erkend wordt.

Sorry

Aan een studente in mijn supervisiegroepje vertelde ik over de keuze tussen vergelding en vergeving. Ze was met een koffiebekertje zonder dekseltje door de gang aan het lopen toen de baliemedewerkster  daar iets over riep naar haar. Zij voelde zich onredelijk behandeld, ging de strijd aan en vroeg zich af of ze het niet hogerop moest zoeken.
Ik las een passage voor waarin Desmond Tutu zich diep beledigd voelde door een jonge receptionist die hem aanzag voor een taxichauffeur.
Hoe hij zich gekrenkt voelde in zijn waardigheid als geestelijke, de jongen mee wilde sleuren naar zijn manager en vernederen… en daarvan afzag. Een week later vertelde de studente dat ze de mevrouw haar excuus had aangeboden en dat ze elkaar nu hartelijk groeten als ze elkaar tegenkomen.

de pijn benoemen

Ook heb ik de vier stappen beschreven aan een echtpaar dat bij mij in therapie was. De man was vreemd gegaan maar ze wilden wel samen verder. Hij had zijn vrouw om vergeving gevraagd en om een nieuwe kans. Zij wilde hem dat wel geven, maar het was te snel. Eigenlijk sloeg hij stap 1 en 2 over. Het verhaal moest nog vele malen verteld worden, de pijn (van beiden!) moest nog beter benoemd worden en pas daarna en daardoor kon de relatie gaan helen. En kunnen ze elkaar gaan vergeven.
Soms dachten ze dat ze er al waren en viel één van beiden weer terug in een vorige stap. Net als bij de processie van Echternach, drie stappen vooruit en dan twee achteruit. De richting was bepaald en al gaande werd de relatie vernieuwd.